W zakątku Gór Złotych, wyznaczonym przez granicę polsko-czeską i drogę z Przełęczy Różaniec przez Orłowiec do Lądka Zdroju leży kilka małych wsi. Są to Orłowiec, Lutynia, Wójtówka i Wrzosówka. O ile trzy pierwsze miejscowości przetrwały i są obecnie sołectwami należącymi do Gminy Lądek Zdrój, to Wrzosówka jest wsią zanikającą. Niewiele po niej zostało, na mapie tylko nazwa, a w terenie mały, uroczy kościółek pw. św. Karola Boromeusza, pozostałości po domach, drzewa owocowe i krzewy w dawnych ogrodach, zarastająca droga.
Kościółek pw. św. Karola Boromeusza we Wrzosówce, fot. Tomasz Leśniowski, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Wrzosowka._Kaplica.jpg/1024px-Wrzosowka._Kaplica.jpg
Dawna wieś jest bardzo ładnie położona na południowym stoku Borówkowej (900 m n.p.m.), obok dwóch mniejszych szczytów – Gomółki (770 m n.p.m.) i Małej Borówkowej (786 m n.p.m.), niedaleko Przełęczy Lądeckiej (665 m n.p.m.). Wieś leży na wysokości 600-650 m n.p.m., na północ od Lutyni, w górnej partii doliny Lutego Potoku. Na granicy Lutyni i Wrzosówki znajduje się Skalny Wąwóz, kiedyś zwany „Piekłem”. Jest to długi na ok. 10 m wąwóz utworzony z gnejsów gierałtowskich osiągających wysokość 30-40 m. Za wąwozem rozciąga się teren dawnej wsi. Są tu piękne łąki, małe zagajniki. Roztaczają się stąd rozległe widoki. Najbliżej widać Lutynię, dalej Lądek Zdrój, a na horyzoncie Krowiarki oraz szczyty Masywu Śnieżnika – Czarną Górę (1205 m n.p.m.) i Śnieżnik Kłodzki (1425 m n.p.m.).
Wrzosówka od początku swojego istnienia była niedużą wsią. Pierwsze zabudowania gospodarstwa leśnego pojawiły się tu pod koniec XVI w. Wkrótce przyszła wojna trzydziestoletnia, podczas której domostwa zostały zniszczone. Około 1660 r. odbudowano leśniczówki, pojawiły się nowe domy. Wieś należała do radcy cesarskiego Johanna Sigmunda Hoffmana von Leuchtenstein. W 1736 r. została zakupiona przez miasto Lądek, a w XIX w. stała się samodzielną gminą wiejską. Istniało tu około dwudziestu gospodarstw. W XIX w. funkcjonował młyn wodny, a w latach 1830-1845 zbudowano mały kościółek pw. św. Karola Boromeusza. Obok kaplicy istniała gospoda. Niedługo przed II wojną światową zaczął działać duży pensjonat – „Dom Marynarza”. Przez Wrzosówkę przebiegał niegdyś szlak turystyczny z Lądka Zdroju na Borówkową, która była popularnym celem wycieczek z Lądka Zdroju, Javorníka czy nawet Złotego Stoku. Dawniej na szczycie istniała infrastruktura turystyczna – wieża widokowa, małe schronisko, bufet. Wrzosówka była więc miejscem, gdzie turyści i kuracjusze, w drodze na Borówkową, zatrzymywali się na odpoczynek oraz regenerację sił w gospodzie.
Po II wojnie wieś zaczęła zamierać. Dawni mieszkańcy wyjechali do Niemiec. Nowa rzeczywistość polityczna i ustrojowa oraz bliskość granicy państwa sprawiły, że powojenne władze Polski celowo nie zasiedlały wsi. Zamieszkała tu tylko jedna rodzina, która zresztą w latach 70. XX w. także wyprowadziła się. Pozostałe domy popadły w ruinę, do czego przyczyniali się okoliczni mieszkańcy, pozyskujący materiał budowlany w opuszczonych zabudowaniach. Zmieniono przebieg szlaków turystycznych tak, aby nie zbliżały się za bardzo do granicy, poprowadzono je bliżej Lądka Zdroju. Turyści i kuracjusze odwiedzający Lądek Zdrój w latach 60., 70., czy 80. XX w. nie wiedzieli, że tuż obok uzdrowiska znajdują się ciekawe i piękne tereny. Nie wspominali o tym przewodnicy, nie prowadzono tu wycieczek. I tak wieś, tętniąca niegdyś życiem, została zapomniana. Ale piękne miejsce, cisza i przyroda przyciągały marzycieli, chcących tu zamieszkać. W dawnej szkole powstała galeria sztuki z pracami malarza Andrzeja Hałajkiewicza, tzw. „Kajówka” (czynna w okresie letnim). Ktoś inny zaadoptował jeden z domów na domek letniskowy. Kościółek pw. św. Karola Boromeusza został wyremontowany i w 2001 r. poświęcony przez Kardynała Henryka Gulbinowicza. Obok kościółka powstała figura św. Floriana, bowiem miejsce to upodobali sobie strażacy, organizując tu swoje uroczystości i pikniki.
Dziś przez Wrzosówkę nie przebiega żaden turystyczny szlak pieszy, jednak istnieje ścieżka spacerowa i trasa rowerowa, więc także i tędy wędruje się już na Borówkową. Po II wojnie światowej także szczyt Borówkowej przestał być odwiedzany przez turystów. Turystyczne obiekty na szczycie popadły w ruinę i nie zostały odbudowane. W latach powojennych, z uwagi na strategiczne położenie szczytu na granicy polsko-czeskiej, wtedy pilnie strzeżonej, Borówkowa została zapomniana. Po 1989 r. sprawy zaczęły się trochę zmieniać, ale miejsce na razie znane było tylko okolicznym mieszkańcom. W 2006 r. Czesi wybudowali na szczycie nową wieżę widokową, powstały także: punkt gastronomiczny, wiaty turystyczne, stoły i ławki, a także tablice informacyjne o historii zagospodarowania szczytu. I znów Borówkowa stała się popularnym i łatwo dostępnym miejscem, chętnie odwiedzanym przez turystów oraz mieszkańców Ziemi Kłodzkiej, okolic czeskiego Javorníka oraz Ziemi Nyskiej.
Bibliografia:
Wojciech Ciężkowski, Lądek Zdrój, Wrocław 1998.
Krzysztof R. Mazurski, Góry Złote i Lądek Zdrój, Wrocław 1999.
Irena Niedźwiecka-Filipiak, Jerzy Potyrała, Przywrócenie do życia przygranicznej wsi Wrzosówka [www.pan-ol.lublin.pl/wydawnictwa/TArch2/Niedzwiecka.pdf].
www.wikipedia.pl
opr. E.S.
A tu ciekawy opis szlaków i ścieżek w okolicach Wrzosówki:
http://medartzasada.blogspot.com/2016/02/gory-zote-2015.html